سازمانی روز اول هفته گذشته در نامه ای که به همه پرسنلش ابلاغ میشود از آنها میخواهند که در روز جمعه پیش رو راس ساعت ۸ صبح برای آزمون هوش و شخصیت سازمانی در سازمان حضور بهم رسانند. در نامه آمده است که شرکت در آزمون برای تمامی پرسنل اجباری است در غیر این صورت تمدید قرارداد سال ۹۷ اتفاق نمی افتد. این نامه به برای همه پرسنل ارسال شده بود. از نیروهای کف سازمان تا تمامی مدیران.
همین. بدون هیچ توضیح اضافه ی دیگری. بدون هیچ سابقه ای. بدون هیچ پیش آگاهی در مورد آزمون؛ اینکه اصلا این آزمون چیست؟؛ اینکه چه چیز را می سنجد؟؛ اینکه چه اندازه مهم است که پیش نیاز تمدید قرارداد است؟؛ همه مدیران هم بایستی این آزمون را بدهند و …
این سازمان تقریبا ۱۵۰ پرسنل دارد. در ضمن یک سازمان بهداشتی و درمانی هم هست. همین دو فاکتور تعداد پرسنل و ماهیت کار را که از این سازمان بدانیم بس است برای اینکه حدس بزنیم طی یک هفته از زمان ابلاغ نامه تا روز آزمون؟ چه شایعاتی تولید و تکثیر شد. می شود به راحتی درک کرد، این ایده که کارمندان اصلا منشاء آن را نمیدانند، چطور شبیه یک گوی برفی کوچک تبدیل به بحرانی برای کارمندان میشود. اینکه به گمان هر عضو سازمان این آزمون قطعا دستاویزی است برای عدم تمدید قرارداد با او. اصلا اگر این نبود چرا یک ماه مانده به پایان سال این آزمون را میگیرند؟ آن هم با این اخطار سفت و سخت؟
روز برگزاری آزمون، کارکنان با ۳ نوع آزمون مواجه شدند. NEO-FFI و DISC و یکی دیگر که یادم نمی آید. آزمون های خوبی بود و اقدام سازمان برای گرفتن این تست ها ارزشمند و قابل تقدیر اما سوالی که مطرح است آیا واقعا تنها راه برگزاری این آزمون ها که همگی بر تشخیص ویژگی های شخصیتی استوار است همین شیوه بود؟ همین ترس و دلهره ی به وجود آمده در سازمان؟ آیا نمیشد از آنها بخواهیم اینها را در خانه تکمیل کنند و بعد تحویل دهند یا در زمانهای دیگری این تست اتفاق بیفتد؟ نمیشد از تلگرام کمک گرفت؟ یا از وب سایتی چیزی؟ آیا لازم نبود افراد در مورد این آزمون ذهنیت روشنی پیدا کنند؟ و بدانند قرار است چه اتفاقی بیفتد؟
روز آزمون نکات قابل توجهی رخ داد:
- مثلا یکی از کارمندان پرسید که آیا درست است که سه نفر از کسانی که پایین ترین نمره را به دست می آورند، اخراج میشوند؟
- یا کارمندان از روی دست هم تقلب میکردند؟ آن هم در آزمون های شخصیت شناسی…
- یا عده ای کارمندان که تقلب نمیکرند در مورد بعضی از سوالات شخصی از همکارانشان سوال میپرسیدند. مثلا به نظرت من آدم شجاعی هستم؟؟؟
- سازمان برگزار کننده آزمون به دلخواه بخشهایی از آزمون را تغییر داده بود با این استدلال که پاسخ دهی به اینها برای افراد سخت است. طراحی پرسش نامه، شیوه برگزاری آزمون و سوالات و … کاری بسیار تخصصی است و نمیشود به دلخواه تغییراتی را در آن ایجاد کنیم. میشود گفت که به احتمال فراوان نمیشود به خروجی این آزمون تکیه کرد.
- استرس برخی از کارکنان، که آزمون مورد نظر را در حکم مرگ و زندگی می دیدند، به شدت دردناک بود. آنها سعی میکردند ایده آل ترین پاسخ را بدهند، فارغ از اینکه چه ویژگی های شخصیتی دارند، گمانشان بر این بود که باید تصویری ایده آل از خودشان را به مدیران ارشد نشان دهند نه خود واقعی شان را.
- جالب ترین و درناک ترین بخش این بود که برخی از کارکنان می پرسیدند ما الان باید در مورد کدام شخصیت خودمان جواب دهیم؟ شخصیت داخل خانه و جمع رفقا یا شخصیت سرِکار؟ (اینکه پذیرفته ایم بیشتر از یک شخصیت داریم هولناک است.)
تمام مدت آزمون به این فکر میکردم چه قدر این افراد در طول هفته گذشته درگیر این آزمون بوده اند و تا شب عید که سازمانشان تکلیف ماندن یا رفتن شان از مجموعه را مشخص میکند، چه بلایی بر سرشان می آید. چه قدر رفتن و ماندنشان را به این آزمون ربط میدهند؟ همه این موارد به نظر من مصداق همان گوی های کوچک برفی هستند که درون ذهن های افراد غلت میخورند و بزرگ و بزرگ تر میشوند. اتفاقی که میتوانست اصلا رخ ندهد. این گوی های کوچک برفی از روز ابلاغ نامه به راه افتاد و آوار و تلفات زیادی را به بار آورد. تلفاتی که شاید نمود بیرونی نداشت اما آوارش آسیب فراوانی به روح و روانی کارمندان وارد کرد.
سوال اساسی تری که مطرح میشود این است که سازمان با این سنجش میخواهد چه کند؟ واقعا میخواهد مسیر ارتقاء افراد را تعریف کند؟ واقعا این تست لازم بود؟
نگاه ما به تست های شخصیت شناسی بیشتر شبیه دورهمی های است که جمع میشوند فال قهوه یا کف بینی شان را ببینند و بشنوند و از حرفهای امیدوارکننده خوشحال شوند. در حالیکه این تست ها میتوانند مبنا و معیار مسیر توسعه فردی و سازمانی ما بشود. و یک نگاه و مدل ذهنی مهم تر اینکه بپذیریم همه میتوانند مهارت های خود را با تمرین و دقت توسعه دهند.
